CFP: Machina woła o * zdekolonizowane * Myśli
Punkt wyjścia badań dekolonialnych stanowi rozpoznanie, że od Renesansu fundament rozwoju zachodniej cywilizacji wyznacza splot kontroli pięciu płaszczyzn – ekonomii, władzy politycznej, upłciowienia oraz wiedzy i podmiotowości – nazwany przez Anibala Quijano „kolonialną macierzą władzy”. Jak pokazują w swoich pracach Achille Mbembe, María Lugones, Édouard Glissant, czy Gayatri Chakravorty Spivak, ideały emancypacji, wolności i rozwoju naukowego oraz przemysłowego były możliwe jedynie dzięki kolonialnemu wyzyskowi, systemowym nierównościom, handlowi niewolnikami i zagładzie ludności rdzennej w zdominowanych częściach globu. W latach 90. kolonialność zaczęła być rozpoznawana jako drugie oblicze nowoczesności czy, jak ujął to Walter D. Mignolo „ciemna strona Renesansu”.
Dekolonialne myślenie i praktyki skupiają się na obnażeniu przemocy konstytutywnej dla zachodniego projektu modernizacji. Ten krytyczny wysiłek jest jednak podejmowany w ściśle praktycznych celach nazwany służy przekroczeniu zachodniocentryzmu wpisanego w nowoczesność. Jako rodzaj epistemicznego nieposłuszeństwa, dekolonialność odcina się od kolonialnego splotu władzy, otwierając przestrzenie rozmaitościom praktyk życia i wspólnotowości. Decentralizacja czy dekolonialna dezaktualizacja wyjątkowości Zachodu, potraktowanie go na równi z innymi przestrzeniami / kulturami, uświadamia, że to imperializm jest właściwą formą projektu zachodniej nowoczesności.
Przyjęcie perspektywy dekolonialnej związane jest z odrzuceniem rzekomej, proklamowanej uniwersalności nowoczesnego projektu, wraz z jego fantazją o niepohamowanym postępie i oświeconym rozwoju. Konsekwencją jest otwarcie nowych epistemicznych dróg, włączenie w obręb sprawczości szerszej rzeszy ludzkich i nieludzkich podmiotów czy nowe spojrzenie na rozumienie i badanie antropocenu/kapitałocenu. Dekolonizacja dyskursów i praktyk zakłada mnogość punktów widzenia i odczuwania, a tym samym umożliwia niehierarchiczne i heterogeniczne sposoby wytwarzania wiedzy. Chodzi więc nie tylko o tworzenie bardziej adekwatnej, bliższej doświadczeniu teorii, ale także o dekolonizację relacji w obrębie istniejących już struktur współ-bycia. Tak rozumiana dekolonizacja nie powinna więc ograniczać się do abstrakcyjnych pojęciowo ćwiczeń, ale stanowić również bliskie codziennemu doświadczeniu ludzi praktykowanie alternatyw i wspieranie ruchów rewolucyjnych dążących do zniesienia kapitalistyczno-kolonialnego reżimu własności i państwowej suwerenności.
Chcąc włączyć się w złożoną sieć dyskusji i praktyk dekolonialnych, a także przybliżyć i spopularyzować myślenie o filozofii z dekolonialnej perspektywy, Machina Myśli przygotowuje nową rubrykę „Dekolonizacje”. Seria została pomyślana jako mieszcząca z jednej strony artykuły krytyczne, poświęcone samemu pojęciu dekolonizacji/dekolonialności, podejmujące zagadnienia powiązane z konstrukcją rasy, usytuowaniem zachodniej myśli w globalnym kontekście, czy współczesnym i historycznym kolonializmem/imperializmem. Z drugiej jednak strony, nie mniej interesują nas teksty wykraczające poza te uwarunkowania w kierunku epistemo-różnorodności, bezpośrednio wcielające w życie projekt dekolonizacji. Zależy nam na ukazaniu innych, często ukrytych pod dominującymi narracjami punktów widzenia, analiz i praktyk – również, a może przede wszystkim – żywo związanych z lokalnym dla nas kontekstem. Od zderzenia zachodniej uniwersalności z problemami, które dotyczą osób w Polsce, przez samą relację polskiego usytuowania względem „Zachodu” i „Wschodu”, po dekolonizację – teoretyczną i praktyczną – różnych wymiarów lokalnego porządku klasowego, uwolniony od zachodniej perspektywy polski kontekst stanowi bujną przestrzeń refleksji.
Jesteśmy zainteresowane pomysłami, które pod kątem orientacji badawczej i sposobu ujmowania problemu zbliżą się do zarysowanego wyżej podejścia dekolonialnego. Nie wymagamy skomplikowanego i abstrakcyjnego teoretycznie artykułu naukowego. Kluczowe jest dla nas dążenie ku pozycji, orientacji krytycznej i praktyce, która uwalnia myślenie od kolonialnej władzy. Naszym celem nie jest więc tworzenie geometrycznie uporządkowanego ogrodu francuskiego, ale raczej umożliwienie gęstwinie myśli swobodnego wzrostu.
Przykładowe tematy tekstów to:
– postkolonializm/dekolonializm/antykolonializm: praktyki i teorie podejmujące krytyczny namysł nad kolonialnością władzy/wiedzy,
– kolonializm a nauka: pomiędzy historią kolonialną a dyskursem wiedzy; dekolonizowanie dziedziny (np. filozofii),
– od Benjamina do Trouillot: wokół filozofii historii w kontekście dekolonialnym,
– epistemologiczne decentralizacje: wiedze podporządkowane, dyskursy niehegemoniczne, filozofie nieeuropejskie, polityki produkcji wiedzy
– dekolonialność a perspektywy intersekcjonalne: feminizm z marginesu, teoria queer/trans, partykularne kategorie tożsamościowe a kolonialny uniwersalizm, lokalne uwarunkowania walk feministycznych i queerowych, lokalne sposoby życia wymykające się kategoriom “globalnym”,
– nietożsamość i różnica: dekolonializm a czarna teoria, czarność jako kategoria „rozsadzająca” zachodnie porządki epistemologiczne; rasa i rasizm w Polsce poza dychotomią bezkrytycznego adaptowania zachodnich teorii lub deprecjonowania znaczenia porządku rasowego w polskim kontekście,
– między zachodem i wschodem / północą i południem: problem kolonialności i dekolonizacji w kontekście półperyferiów np. uwikłanie w relacje kolonialne krajów Europy Środkowowschodniej takich jak Polska; polskie fantazje i ambicje kolonialne a dominacja zachodnioeuropejskich imperiów; postkolonialność Polski,
– dekolonizacja wewnątrz państwa: dominacja międzyklasowa, płciowa, rasowa/etniczna w Polsce; lokalny opór wobec kapitalizmu, transformacji ustrojowo-kulturowej, walka w miejscu pracy, ruchy lokatorskie, sprzeciw wobec liberalnych elit – w perspektywie dekolonialnej,
– współczesne dyskursy kolonizacyjne: w tym kolonizacja codzienności poprzez kult pracy, kapitalistyczną pop-psychologię czy nastawioną na reprodukcję neoliberalnego statusu quo popkulturę (np. krytyka dyskursu medialnego),
– abolicja policji, państwa, więzień i granic w soczewce dekolonialnej: walka przeciwko granicom jako projekt dekolonialny, sprzeciw wobec klasowej/rasowej przemocy policji i państwa oraz alternatywy dla systemów karceralnych; ruchy przeciwko ośrodkom zatrzymania osób migranckich, ruchy antywięzienne.
Zapraszamy do nadsyłania propozycji artykułów do końca lipca 2023 roku na adres machinamysli@gmail.com. Daty nadsyłania gotowych tekstów będą ustalane indywidualnie. Jesteśmy otwarci na potrzeby autorek i autorów – prosimy o kontakt mailowy w razie jakichkolwiek pytań i wątpliwości.
* Teksty przesłane do Machiny Myśli nie muszą spełniać wymogów stawianych artykułom naukowym. Zachęcamy do nadsyłania tekstów eksperymentalnych, eseistycznych, popularyzatorskich, tłumaczeń jak też recenzji i innych krótkich form. *
Stały nabór tekstów prowadzimy także do pozostałych serii i rubryk!